Zuiderend

Op zaterdag 20 oktober vond er een bijzondere studiebijeenkomst van de KVOK afdeling Zeeland plaats in de Gasthuiskerk in Zierikzee. Een impressie.

De KOVK, voluit Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmusici, is een sinds 1 januari 2009 bestaande vereniging, die is voortgekomen uit het samengaan van de Koninklijke Nederlandse Organistenvereniging (KNOV) en de GOV-Vereniging van Kerkmusici. Beide verenigingen hebben hun wortels ver in het verleden. De KNOV werd als Nederlandse Organisten Vereniging opgericht in 1890, de GOV dateerde van 1931.

De naam suggereert dat organisten geen kerkmusici zijn. Niets is minder waar. Het overgrote deel van de leden bestaat uit orgelspelers die tevens een functie vervullen als kerkorganist en daarmee ’s zondags en in de week bezig zijn. Het ledenbestand bevat dus organisten en andere kerkmusici; de naam wil aangeven dat het lidmaatschap ook open staat voor cantores, pianisten en anderen die zich bezighouden met kerkmuziek in de breedste zin van het woord.

De KVOK geeft twee bladen uit: Het Orgel en Muziek & Liturgie. Beide bladen  zijn toonaangevend op hun gebied en hebben zowel in vormgeving als inhoud een hoog niveau. Wie orgelliefhebber is zonder als kerkmusicus actief te zijn of wie als niet-organist geïnteresseerd is in kerkmuziek en liturgie, vindt in de bladen veel van zijn of haar gading.
Een abonnement op één van de bladen of op beide betekent automatisch dat men lid is van de vereniging.

De vereniging heeft een landelijk hoofdbestuur en is ingedeeld in afdelingen per provincie. Voornamelijk binnen die afdelingen vinden de verenigingsactiviteiten plaats. Sinds 2017 is er ook een landelijke commissie actief voor het opzetten van grootschaliger studiebijeenkomsten.

Toen ik in 1992 mijn vaste aanstelling kreeg als organist van de Petruskapel in Dordrecht, ben ik lid geworden van de GOV en nam vanaf die tijd regelmatig deel aan de activiteiten van de afdeling Zuid-Holland-zuid. Na mijn verhuizing naar Middelburg in 2010 kwam ik in de afdeling Zeeland en trad daar in 2012 toe tot het afdelingsbestuur. Vanaf 2013 ben ik secretaris geweest tot nu; binnenkort draag ik mijn taken over aan mijn opvolger.

Afgelopen zaterdag 20 oktober vond de najaarsbijeenkomst van de afdeling Zeeland plaats in de Gasthuiskerk in Zierikzee. In die kerk staat een fraai Marcussen-orgel uit 1964. Zoals met meerdere orgels in Zeeland het geval is, kwam dit orgel tot stand mede dankzij financiële middelen uit het Rampenfonds. Veel orgels in Zeeland hebben te lijden gehad van de inwerking van vocht door de watersnoodramp van 1953, waardoor ze ernstig waren beschadigd en vaak vervangen moesten worden.

Op deze middag stond echter niet het orgel centraal. Het onderwerp was ’Interpretatie van de Orgelwerken van Johann Sebastian Bach’ door de organiste Jolanda Zwoferink. Men zou kunnen zeggen dat er na al die eeuwen wel overeenstemming is over hoe men Bach speelt en zingt. Dat is echter niet zo. Door de eeuwen heen komt men steeds weer tot nieuwe inzichten, door wetenschappelijk onderzoek en vanuit de heersende smaak in een bepaalde tijd. Jolanda Zwoferink is bezig met een onderzoek naar de uitvoeringspraktijk van de orgelwerken van Johann Sebastian Bach in relatie tot het Midden-Duitse orgeltype in het algemeen en de orgels van Gottfried Silbermann in het bijzonder. Daarbij komt zij op basis van nieuw bronnenmateriaal op bepaalde punten tot weer andere inzichten dan die in de laatste decennia gangbaar zijn geweest. Zij doet dit onderzoek aan het LUCA, school of Arts van het Lemmens Instituut en de Katholieke Universiteit Leuven. De laatste jaren bracht zij drie Bach-cd’s uit, opgenomen op het Gottfried Silbermann-orgel (1755) in de Hofkirche te Dresden (1751, sinds 1980 de Kathedrale Sankt Trinitatis van het bisdom Dresden-Meissen).

Waar doorgaans rond de 15 leden de activiteiten bezoeken, was voor deze studiebijeenkomst de belangstelling met een opkomst van zo’n 23 deelnemers aanzienlijk te noemen. Op enthousiaste wijze wist Jolanda Zwoferink haar inzichten op de deelnemers over te dragen.

Daarbij werd zij bijgestaan door een drietal spelers die ieder een werk van Bach ten gehore brachten als illustratiemateriaal voor haar betoog. Zo klonken achtereenvolgens delen uit Triosonate III (door Jan Neeteson), het koraal Christe aller Welt Trost (door Niels Eversdijk) en Praeludium und Fuga in a-moll (door Steven Knieriem).

Na ieder werk ging Jolanda Zwoferink uitgebreid in op diverse aspecten van het orgelspel. Haar uitgangspunt is dat non-legatospel afbreuk kan doen aan de muzikaliteit van een vertolking en dat meer legatospel niet in strijd is met opvattingen uit de tijd van Bach of van Bach zelf. Het werd een boeiende bijeenkomst met verrassende feiten over de uitvoeringspraktijk ten tijde van Bach. Een hogere orgelbank met andere houding van armen en handen, hoe de vingers over de toetsen bewogen, articulatie en binding, boogjes en streepjes, vingerwisseling, duimen en boventoetsen, punt-hakspel en de hoge hakken van Johann Sebastian… het kan niet anders of iedereen ging naar huis met een nieuwe kijk op orgelspel in het algemeen en de eigen speelstijl en techniek in het bijzonder. Want ach, een mens is nooit te oud om te leren en dat bleek vanmiddag zeker voor organisten!

 

 

 

En voor mij was dit een mooie afsluiting van mijn periode als secretaris van de KVOK Afdeling Zeeland.