Zuiderend

Een comité van dichters en poëziekenners heeft Lieke Marsman gekozen tot de nieuwe Dichter des Vaderlands. Zij kreeg die titel vanwege haar ”eigen toon, poëtische kracht en aansprekende strijdvaardigheid”. Die wil ze tonen in het maatschappelijk debat, zegt ze in NRC, één van de partners achter het dichtersinitiatief. Marsman, die lijdt aan kraakbeenkanker, wil de stem zijn van het dorre hout: ”Het is een tijd van ziekte, en zieke en zwakke mensen zijn het afgelopen jaar nagenoeg afgeschreven, als dor hout.”

De term dor hout is vanaf april vorig jaar in de aandacht gekomen door een column van Marianne Zwagerman. Het is in feite een uitrekken van de betekenis die het al had – dood hout – want volgens Van Dale is het nu ook een metafoor, onder meer voor kunstenaars die niet meer creatief en werknemers die niet langer productief zijn.
Zwagerman zorgde voor ophef door het merendeel van de dodelijke slachtoffers van corona te omschrijven als ‘dor hout’. Zij betoogde dat de aanpak van corona met als doel het ’sparen van dor hout’ ten koste gaat van de welvaart van onze kinderen. Daarmee zette ze de waarde van oude, veelal kwetsbare mensenlevens af tegen hun (economische) nut. Haar boodschap was en is dat je niet de hele economie kan opofferen om een paar oude mensen te redden. Want het virus was een oudemensenziekte, voor jonge mensen was het geen bedreiging. Ze twitterde in april al: het dorre hout wordt gekapt, misschien een paar maanden eerder dan zonder virus. Moet iedereen die nog in de bloei van zijn leven zit daar alles voor opofferen?

Kwestie van kosten-batenanalyse, lijkt het.
Hoe wrang en cynisch is deze stellingname. En onbegrijpelijk omdat zonder gêne de maatschappelijke solidariteit, toch een element van beschaving, in feite wordt afgeschoten. Voor mij een voorbeeld van wegebbende cohesie in de samenleving. Individueel gewin gaat boven barmhartigheid en zorg voor de naaste. Wat jouw ontplooing in de weg zit moet maar sneuvelen.

Begin januari hebben Ans en ik een coronabesmetting opgelopen, hoe voorzichtig we vanaf de uitbraak van de pandemie ook zijn geweest. Eerst testte ik positief en moest thuis gekomen uit Zuid-Limburg meteen in isolatie. Een vervreemdende ervaring om volledig afgezonderd in een kamertje in je eigen huis door te brengen. Ans was tegelijkertijd in quarantaine en moest zich na een week opnieuw laten testen. Zij bleek toen ook positief en vanf dat moment waren we dus weer samen in ons huis, samen in isolatie. Mijn klachten bleven licht en na een dag of 12 kon ik vaststellen dat ik klachtenvrij was. Ans kreeg ernstiger klachten en een paar keer dreigde het op ziekenhuisopname te kunnen uitdraaien. Gelukkig bleek dat niet nodig en op dit moment is het grootste gevaar voor haar wel geweken.

Op deze wijze komen we als kwetsbare ouderen er goed vanaf. Met mij gaat het best weer goed al merk ik wel dat het virus wat heeft aangericht. Als ik een poosje actief ben geweest krijgt soms een tomeloze moeheid de overhand op mij. Dat is dan ook de enige nawee. Ans heeft een langere weg naar volledig herstel te gaan. Waarbij voor ons beiden geldt dat het niet uitgesloten is dat we niet weer op ons pre-coronaniveau zullen komen.

Omdat in de laatste jaren mijn kwetsbaarheid nogal is toegenomen, gaf de besmetting met Covid-19 een behoorlijke schrik. De kranten en andere media berichten regelmatig hoe desastreus dit virus kan uitpakken. Bij sommige mensen laat het virus een enorme ravage achter. Of het loopt fataal af. Recentelijk is een neef van mij aan corona overleden, hij werd slechts 54 jaar. Maar ook mensen van net in de 30 worstelen vele maanden met een ernstige nasleep van de besmetting.

Dan besef je de waarde van ieder mensenleven des te meer. Marianne Zwagerman meet die waarde met economische maatstaven. Maar als economie de norm aangeeft voor een levenswaardig leven, dan zou er voor onze Truus en vele anderen weinig perspectief zijn.

Het is terecht dat de dichteres Lieke Marsman tegen de diskwalificatie van wie oud en kwetsbaar is in verzet komt. Een andere dichter wijst op nog een andere manier hoe hiernaar te kijken. Ons wijzend op onze eigen kwetsbaarheid, op ’ons aller angst’. En op de kracht van die kwetsbaarheid, de zelfbewustheid van de tere krokus tegenover het harde beton. Kwetsbaarheid als kostbaar goed binnen eenieder en voor iedereen.

In de bundel uit 1992 met zijn laatste artikelen, uit de periode voor hij overleed aan een hersentumor, staat bij dit gedicht:

Dit gedicht van Okke Jager, uitgehouwen in een cilinder van graniet, zal op het terrein van het psychiatrisch ziekenhuis Brinkgreven in Deventer aandacht vragen voor al die mensen die op de een of andere manier moeite hebben met het leven en met onze samenleving. Een teken gewonnen op weerbarstig materiaal om een ogenblik stil te staan bij mensen die met vallen en opstaan door de wereld gaan.

Kwetsbare mensen zijn van alle tijden….

HOE KOSTBAAR IS EEN KWETSBAAR MENS

Verraadt ons aller angst zich niet
in wie het leven weerloos liet?

De glasglans stemt de blazer mild.
De kaarsvlam vormt de hand tot schild.

De krokus wijst beton zijn grens.
Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens.

^{Okke Jager}