Zuiderend

Wanneer we in Hurpesch zijn doen we af en toe boodschappen bij de Plus in Gulpen. Op de weg erheen komen we door Partij en langs Wittem met het grote klooster. Toen we zagen dat er dit jaar opnieuw een kerststallententoonstelling was in het klooster, zijn we erheen gegaan en hebben meteen de kloosterkerk met zijn kapellen bezocht.

Allereerst iets over de geschiedenis van Wittem en het klooster.
De buurtschap Wittem bij Gulpen vormt samen met het erbij gelegen gehucht Partij het kerkdorp Partij-Wittem. De naam Wittem komt voor het eerst officieel voor in een akte uit 1125 als Witham. Het grondgebied werd in 1520 verheven tot een vrije rijksheerlijkheid en in 1732 tot graafschap. Er bevonden zich sinds de dertiende eeuw een kasteel en de woonkern Partij. Het Redemptoristenklooster werd tussen 1729 en 1733 gebouwd in opdracht van de kasteelheer van Wittem, rijksgraaf Ferdinand van Plettenberg. De bouwmeester was Johann Conrad Schlaun, een van de laatste belangrijke architecten van de Duitse Barok. De kerk kreeg als patroon Johannes Nepomucenus, een Boheemse priester die in datzelfde jaar heilig was verklaard. De eerste paters waren Duitse capucijnen. Sinds 1836 bedienen de paters redemptoristen deze kerk.

Het redemptoristenklooster Wittem staat bekend als bedevaartsoord van de heilige Gerardus Majella. Hij was een broeder-redemptorist die leefde van 1726 tot 1755 in Zuid-Italië. De redemptoristen van Wittem hebben de devotie tot deze volksheilige bevorderd sinds zijn heiligverklaring in 1904. Van het oorspronkelijke klooster is slechts een deel van de barokke kloosterkerk bewaard gebleven. De rest van het klooster werd afgebroken onder het bestuur van kardinaal W. van Rossum, die in de kerk onder een grafmonument begraven ligt. Hij was destijds de rector van het klooster. Het klooster werd afgebroken in 1890. De plechtige inwijding van het nieuwe gebouw vond plaats in 1894.

In januari 2018 werd bekend dat een gedeelte van het kloostercomplex verkocht gaat worden omdat de Redemptoristen niet meer in staat zijn om de kosten voor het gebouw op te brengen (Wikipedia).

– o – o –

Kerststallententoonstelling

In het klooster in Wittem is elk jaar een tentoonstelling met kerststallen en kerstgroepen. We waren er nog niet geweest en dit jaar is het er dan van gekomen.
De tentoonstelling was in de kloosterbibliotheek en omvatte meer dan 100 kerstgroepen uit alle windstreken, die elk op hun eigen manier het Bijbelse kerstverhaal vertellen.

In de toelichting op de tentoonstelling las ik dat het dit jaar bijzondere kerststallen waren, want leden van de ‘Vrienden van de Kerststal’ hadden hun mooiste groepen en stallen beschikbaar gesteld.

Zo’n 800 jaar geleden maakte Sint-Franciscus de eerste kerststal, met beeldjes van Maria, Jozef, herders en schapen. Hij deed dit omdat hij begreep dat een kerststal dé manier is om het kerstverhaal te vertellen. Al snel werd de kerststal populair in heel Italië en daarna in de hele wereld. Iedere kerststal is anders, maar toch vertellen ze alle hetzelfde verhaal, herkenbaar voor jong en oud, blank en zwart, man en vrouw. De kerststal verbindt mensen. Bij dat thema werd in de tentoonstelling stilgestaan. Aldus de toelichting.

De kloosterbibliotheek is een imposante gewelfde neogotische ruimte met drie boven elkaar geplaatste galerijen, die door middel van spiltrappen met elkaar verbonden zijn. Deze monumentale bibliotheek, die ook over een mooie akoestiek beschikt, is na een aantal jaren leegstand in 2001 opnieuw in gebruik genomen als cultureel centrum. Er vinden regelmatig concerten, lezingen en exposities plaats.

Langs de wanden van de bibliotheek waren de vele kerststallen opgesteld. Ik heb er een paar gefotografeerd, maar niet genoteerd uit welke landen ze afkomstig zijn. Van sommige heb ik het onthouden en dat heb ik bij de foto gezet.

De kerststallen toonden een grote variëteit aan uitbeelding, van zeer kunstzinnig en uitingen van volkskunst tot regelrechte kitsch. Of mag je dat niet zeggen, omdat alles gemaakt is vanuit een oprechte devotie en naar beste kunnen? Het was in ieder geval boeiend om langs al die verschillende uitingen van geloof, al dan niet met artistieke pretentie en met voorhanden middelen en gereedschappen gemaakt, naar vormen en verbeelding in landen waar ik geen weet van heb.

Het was mooi dit allemaal te zien in deze sfeervolle en indrukwekkende ruimte.

– o – o –

Landhuis Emmaüs

Op de kop van een heuvelflank van de oostelijke helling van het Geuldal bij de buurtschap Bommerig, dicht bij Hurpesch, ligt het landhuis Emmaüs. Het is een markant gebouw aan de rand van de Vijlenerbossen en het is vanaf veel plaatsen in het Geuldal zichtbaar.

Emmaüs werd gebouwd in 1904-1905 door de paters redemptoristen van het klooster in Wittem als buitenverblijf voor priesterstudenten. Hier zouden ze in de vakanties en op vrije dagen even uit Wittem weg kunnen zijn om zich wat te ontspannen. Tot 1968 was het als zodanig in gebruik. Sinds 1995 is het pand een woonhuis, maar of dat nu nog zo is weet ik niet.